گرژییەکان لە ئیدلب بەرزن لەبەردەم کۆبوونەوەی ئەردۆغان و پۆتین لە سۆچی. ڕوسیا فشار لەسەر ئەنقەرە دەکات کە لەگەڵ ئەسەد دابنیشێت و گروپە توندڕەوەکان لە ئیدلب دوور بخاتەوە.
ئەردۆغان کە لە نیویۆرکەوە گەڕاوەتەوە و لەوێ لە کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ئامادەبوو، بەبێ ئەنجامدانی کۆبوونەوەی دووقۆڵی لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا، وا دانراوە ڕۆژی 29ی ئەیلول لەگەڵ ڤلادیمیر پوتین سەرۆکی ڕوسیا بە ئەجێندای سوریا کۆببێتەوە. هەروەها ڕوون نییە ئایا ئەردۆغان کە گەڕانەوەی بۆ نیویۆرک بەو مانایەیە کە پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمریکا بەباشی بەڕێوە ناچێت، بەهۆی ئاڵۆزییەکانی ئیدلبەوە دەتوانێت لەگەڵ پۆتین لەسەر سوریا ئاشتبێتەوە.
بە وتەی دیپلۆماتەکان، ئەو ڕاگەیاندنەی ئەردۆغان کە لەسەر ئێس-400 کە لە ڕوسیا کڕیویەتی پاشگەز نابنەوە سەرەڕای وەڵامدانەوەی ئەمریکا پەیامێکی نەرمە کە پێش سۆچی بۆ پوتین نێردراوە.
ئەردۆغان و پۆتین لە 5ی مارسی 2020دا بە دەستپێکردنی ئاگربەست و ئێشکگری هاوبەش بۆ کۆتاییهێنان بە ناکۆکی نێوان تورکیا و سوریا ڕێککەوتن، بەڵام زیادبوونی ئۆپەراسیۆنەکانی ئەم دواییەی دیمەشق و ڕوسیا لە ئیدلب گەیشتووەتە ئاستی ترسێنەر بۆ ئەنقەرە. ڕۆژی 10ی ئەیلول هێزە چەکدارەکانی تورکیا کرانە ئامانج و چوار سەربازی سوپای تورک مردن. هێزە ئاسمانییەکانی ڕوسیا لە مانگی ئەیلولەوە زیاتر لە 200 هێرشیان کردووەتە سەر ئەو ناوچەیە، سەرچاوە دیپلۆماسییەکانی تورکیا ئاماژەیان بۆ ئەوە کردووە، کە ئەو ناوچانەی نزیک لە بنکە سەربازییەکانی تورکیا و شوێنی چاودێری لە هەرێمەکە کردووەتە ئامانج.
بە لەبەرچاوگرتنی ئەگەری ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنێکی بەرفراوان لەلایەن هێزەکانی ڕژێمی ڕوسیا و ئەسەدەوە، تورکیا نزیکەی 80 بنکەی سەربازی و پێگەی چاودێریی لە هەرێم دروستکردووە، هەروەها زیاتر لە 10 هەزار سەرباز بڵاودەکاتەوە.
هۆکاری ئاڵۆزییەکانی ئیدلب
لە ئیدلب کە تورکیا و ڕووسیا بە “ناوچەی بەزاندن” یان ڕاگەیاندووە، گروپە ئۆپۆزسیۆنەکان و هەروەها چەندین گروپی ئیسلامی ڕادیکاڵی هەن.
پێش سۆچی، سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕوسیاش ڕەخنەی لە تورکیا گرت لەسەر ئیدلب. لاڤرۆڤ، ئاماژەی بۆ ئەوە کرد، کە تورکیا وەک بەشێک لە ڕێککەوتنێکی پێشتر لەگەڵ ئەنقەرە، نەیتوانیوە ناکۆکی ئاسایی لە گروپە تیرۆریستییەکان جیا بکاتەوە.
پسپۆڕی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئۆیتون ئۆرهان جەخت لەوە دەکاتەوە کە کۆبوونەوەکە لە کاتێکدایە کە پرسیار لە هەردووک دەکرێت ئایا ڕوسیا فشار لەسەر ئەنقەرە زیاد دەکات و لە ئیدلب کار دەکات، هەروەها تا چەند ئەنقەرە و دیمەشق ناچار دەکات بێتە سەر مێزی گفتوگۆ.
هەروەها هاتووە: “پێناچێت ڕوسیا لەگەڵ هێزەکانی ڕژێم لە سوریا ئۆپەراسیۆنێک لە ئیدلب ئەنجام بدات، بەڵام ئەگەر ئۆپەراسیۆنێکی گەورە ئەنجام بدرێت، تورکیا پاشگەز نابێتەوە، ئەوا بە هەموو هێزە سەربازییەکانیەوە لەسەر زەوی وەڵام دەداتەوە. ئۆپراسیۆنەکە تێچووی زۆری بۆ ئەنقەرە یان ڕوسیا دەبێت. ململانێیەکی سەربازی ئەگەری هەیە هاوسەنگی لە سوریا تێکبدات”.
بە وتەی ئۆرهان، پوتین جارێکی دیکە بەرپرسیارێتی ئەنقەرە بۆ لابردنی هێزە ڕادیکاڵەکان لە ئیدلب بەبیر دەهێنێتەوە. ئەوە کێشەی ناگۆرنۆ-کاراباخ یان کریمایە هەرکاتێک ڕوسیا لەگەڵ تورکیا ناکۆک بێت، ئەوا گوشارەکانی سەر ئەنقەرە زیاتر دەکات. ئەمە ئەو شتەیە کە ئێمە لە ئیدلب دەیبینین. ئەنقەرە تا ئێستا هێزە توندڕەوەکان لە هەرێمەکە لابرنەدووە و هەروەها پەیامێکی بۆ ئەمەریکا ناردووە کە دەتوانێت لە سوریا هاوکاری بکات، بەمەرجێک پەیوەندی لەگەڵ یەپەگە کە گروپێکی کوردی سوریایە، دووربخاتەوە. ڕووسیا بە شێوەیەکی سروشتی فشارەکەی زیاد کرد”.
