‘ئەنقەرە پێی وایە کە پێویستە ویستی سیاسی لە کەش و هەوای کێشەدار دووربخرێتەوە، بۆیە پێویستە لەسەر ئاستی سەرۆکی دەوڵەت لەودیو شاندی تەکنیکییەوە گفتوگۆی لەسەر بکرێت’.
ئەو پرسیارە دەمێنێتەوە کە لە پشت ئەو دیدارەوە چی ڕوویدا، کە دەستبەجێ دوای سەردانەکەی رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆک کۆمار بۆ نیویۆرک ڕوویدا، کاتێک وتی پەیوەندییەکانی لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا “ناتوانم بڵێم ئێمە هەستمان بە باشی کردووە” و ” ئەو ڕێڕەوەی ئێستا لەگەڵ ئەمریکا شتێکی باش نییە”.
ئەردۆغان لە سەردانەکەیدا بۆ ئەمریکا لە بایدن چاوەڕێی چی دەکرد؟ ئایا ئەم پێشبینیانە کاریگەری لەسەر لوتکەی پۆتین-ئەردۆغان کردووە؟”.
ئەمریکا و تورکیا کە بە کێشەی فڕۆکەخانەی کابول دەستی پێکرد.
یەکەم کۆبوونەوەی نێوان سەرۆک ئەردۆغان و بایدن لە 15ی حوزەیران لە برۆکسل لە پەراوێزی لوتکەی ناتۆ بەڕێوەچوو. کۆنکرێتیترین ئەنجام لەم کۆبوونەوەیەدا ئەوە بوو کە تورکیا پابەند بووە بە پاراستنی فڕۆکەخانەی کابول لە پایتەختی ئەفغانستان دوای کشانەوەی ئەمریکا.
ئەمە یەکەم ناوچەیە لە ماوەیەکی دوورودرێژدا کە ئەمریکا و تورکیا بە ئەجێندایەکی ئەرێنی دادەنیشن و تیشک دەخەنە سەر ئەنجامێکی کۆنکرێتی.
هەرچەندە ئەنقەرە لە بەرامبەردا هیچ بەڵێنێکی وەرنەگرتووە، بەڵام لە ماوەی درێژدا ئەو هاوکارییە لە قۆناغەکاندا ئەنجامی ئەرێنی دەبێت، بۆ باشترکردنی هاوکاری لەسەر کێشەکانی وەک ئۆکرانیا و ئیدلب، کە دەکرێت بە ئەجێندایەکی ئەرێنی تاوتوێ بکرێت بۆ ئەوەی جیاوازی لە پەیوەندییە دووقۆڵییەکان بکات، کە لەم دواییانەدا کێشە و گرفتی تێکەوتووە (وەک پشتگیری ئەمریکا بۆ پەیەدە، فەتحوڵڵا گولەن کە لە ئەمریکا دەژین).
هەرچەندە ئەو پلانە کاتێک شکستی هێنا کە تاڵیبان خێراتر لە چاوەڕوانکراو کۆنترۆڵی کابولیان بەدەست هێنا، بەڵام تورکیا دەیەوێت بەرپرسیارێتی هەمیشەیی بۆ بەگەڕخستنی فڕۆکەخانەکە بگرێتە ئەستۆ. تورکیا تاکە وڵاتی ناتۆیە کە لە ئێستادا چالاکانە لەگەڵ باڵیۆزخانەیەک لە کابول کاردەکات و چاوپێکەوتنی ئاسایی لەگەڵ حکومەتی تاڵیباندا هەیە، هەرچەندە بەفەرمی نایناسێنێت و هەمان پەیامەکانی ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش دەگەیەنێت. وابیردەکرێتەوە هەڵوێستی تورکیا لەڕووی پێویستی پەیوەندیکردن لەگەڵ تاڵیباندا گرنگ بێت.
بە وتەی ئەنقەرە، ئەفغانستان لە بەرنامەی ئەرێنیدا نەبووە، پێشبینی دەکرا ئەمە جیاوازی دروست بکات، بەڵام ئەو چاوەڕوانیە هێشتا جێبەجێ نەکراوە.
پێشنیار بۆ ئەمریکا بۆ چارەسەری قەیرانی ئێس-400
لە 15ی حوزەیراندا پەیوەندیەکان تەوژمییان بەدەست هێنا، ئەنقەرە بە چارەسەری بنیاتنەرانە لە ناوچە کێشەلەسەرەکان دەستی کرد بە چوونە سەر مێزی گفتووگۆ.
بۆ نموونە ئەنقەرە لە مانگی نیساندا پێشنیاری ئەوەی کرد کە بۆ کارانەکردنی ئێس-400ەکان، کە تاقی کراوەتەوە، “ژینگەیەک دروست بکرێت کە پێویست ناکات ئێس-400ەکان بەکار بهێنین، ئەگەر هەر هەڕەشەیەک ڕووبدات، دەتوانێت بە هەماهەنگی لەگەڵ ئەمریکا، لە ڕێگەی کاری هاوبەشی دەزگا سی ئای ئەیەوە پوچەڵبکرێتەوە”.
لەگەڵ ئەوەشدا، لایەنی ئەمریکا هاوسۆز نەبوو بۆ پێشنیارەکە.
ئەنقەرە پێی وایە کە پێویستی بەویستی سیاسی هەیە بۆ ئەو پێشنیارانەی کە لەکەش و هەوای کێشەدار دوور بکەونەوە و هاوئاهەنگی ستراتیژی زیاتر بکەن، بۆیە پێویستە لەسەر ئاستی سەرۆکی دەوڵەت لەودیو شاندی تەکنیکییەوە گفتوگۆی لەسەر بکرێت.
بۆچی چاوپێکەوتنەکە لە نیویۆرک ڕووی نەدا؟
لەبەر ڕۆشنایی ئەو پێشکەوتنانە ئەنقەرە داوای لە ئەردۆغان کرد کە دیدارێکی کورت لەگەڵ بایدن لە نیویۆرک ئەنجام بدات و کە لەوێ بەشداری ئەنجومەنی گشتی یوئێن بوو.
پەیامی کۆبوونەوە ئەو دوو سەرۆکە لە یەکەم کۆبوونەوەی ڕۆژی 15ی حوزەیراندا گەیەنرایە کۆشکی سپی.
هەرچۆنێک بێت لەکاتی دانوستانەکاندا لایەنی ئەمەریکی پێیان گوتراوە کە بایدن تا ئەو ڕادەیەی کە دەکرێت لە کۆبوونەوەی دووقۆڵیی لە نیویۆرک دوور کەوتۆتەوە و لە نیویۆرک کەم دەمێنێتەوە چونکە لە واشنتن دی سی بەرنامەی جیاوازی هەبووە. هیچ ڕێکەوتنێک لەسەر کۆبوونەوەی دوولایەنە نەکراوە.
