شیکردنەوەی ‘هەنگاوەکانی وڵاتانی عەرەبی بۆ بوژاندنەوەی پەیوەندییە دیپلۆماسی و ئابوورییەکان لەگەڵ سوریا’، ڕۆیتەرز نوسیویەتی ‘جەختکردنەوەی ئەمریکا لەسەر چین و کشانەوەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ژمێریاری ئابووری و هەروەها نیگەرانی سەبارەت بە چۆنیەتی بەرەنگاربوونەوەی ئەو کاریگەری لەسەر وڵاتانی عەرەبی دروستکردووە’.
لە کاتێکدا کشانەوەی تەواوی ئەمریکا لە ئەفغانستان و ئەو ڕاگەیاندنەی هێنایە پێشەوە کە لە کۆتایی ساڵدا سەربازە شەڕکەرەکانی لە عێراقیش دەکشێنێتەوە، پێشبینییەکی هاوشێوە سەبارەت بە سوریا دروست دەکات، بەڵام وڵاتانی عەرەبیش لە سیاسەتی زوڵم و گۆشەگیریی خۆیان لە دژی ئیدارەی دیمەشق شل دەبنەوە. ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرزی سەر بە لەندەن، کە شیکردنەوەیەکی بڵاوکردۆتەوە لەسەر “هەنگاوەکانی وڵاتانی عەرەبی بۆ بوژاندنەوەی پەیوەندییە دیپلۆماسی و ئابوورییەکان” لەگەڵ بەشار ئەسەدی سەرۆکی سوریا.
‘فاکتەرەکانی ڕوسیا، ئێران، تورکیا’
سەرۆکەکانی عەرەب کە گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی کە دەبێت لە بەرامبەر ئاژاوەی دەرچوونی ئەمریکا لە ئەفغانستان ڕێڕەوەکەی خۆیان بکێشن و پێشبینی ئەوە بکەن واشنتن سەرقاڵی بەرەنگاری چین بێت، بۆ ڕزگاربوون لە ڕووخانیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئابووریەکانیان لە دوای چەندین ساڵ ئەم تێبینیانەی خوارەوە لە شیکردنەوەکەدا کراون، کە سەرنجی ڕاکێشایە سەر ئەوەی کە ئەوان بە ئەولەویاتی خۆیان ڕێنمووییان کردوون:
هەروەها هەڵسەنگاندنەکانی سیاسی لە پایتەختە عەرەبییەکانی وەک قاهیرە، عەمان و ئەبوزەبی گرنگییەکی زۆریان هەیە ئەمانە بریتین لە پەیوەندیەکانی لەگەڵ ڕووسیا و بەهێزترین لایەنگری ئەسەد و پاڵنان بۆ یەکگرتنەوەی سوریا و چۆنیەتی بەرەنگاربوونەوەی ئەو کاریگەریانەی ئێران و تورکیا لە سوریا دروستیان کردووە بە دانانی خۆیان وەک ڕۆڵگێڕ”.
‘دەتوانن لە دۆزێکی هاوبەشدا لەگەڵ دیمەشق کۆببنەوە دژی گروپە ئیسلامییەکان’
“تورکیا و پشتگیریکردنی بۆ ئیسلامییە سوننەکانی ناوچەکە بە بەشەکانی باکوری سوریاوە لە دەرەوەی کۆنتڕۆڵی ئەسەد نیگەرانی تایبەتی حاکمانی عەرەبە کە لەوانەیە لە هۆکارێکی هاوبەشدا لەگەڵ دیمەشق کۆببنەوە لە دژی گروپە ئیسلامییەکان”.
‘سوریا هیچ ئەولەویەتی نییە بۆ بایدن’
بەڵام وەک نیشانەکانی نزیکبوونەوەی عەرەب لەگەڵ دیمەشق – شا عەبدولا پاشای ئوردن لەسەر تەلەفۆن قسەی لەگەڵ ئەسەد کرد بۆ یەکەم جار لە ماوەی 10 ساڵدا. سیاسەتی ئەمریکا وەک فاکتەرێکی ئاڵۆز دەمێنێتەوە لە سیاسەتەکەیدا بەرامبەر سوریا، کە داوای گواستنەوەی سیاسی دەکات، هەروەک لە بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکاندا هاتووە سزاکانی واشنتۆن کە دیمەشقی کردە ئامانج و لە سایەی سەرۆک دۆناڵد ترامپدا توندتر بوو، هێشتا ئاستەنگێکی جدی بۆ بازرگانی دروست دەکات، بەڵام شیکەرەوەکان لە واشنتۆن دەڵێن کە سوریا ئەولەویەتی سیاسەتی دەرەوە نییە. ۆ سەرۆک جۆ بایدن ئیدارەی بایدن کە تیشک دەخاتە سەر بەرەنگاربوونەوەی ئەسەد، ساڵی ڕابردوو هاتە سەر کار بۆ زیادکردنی فشارەکان لەسەر ئەسەد، ئەو دەڵێت هێشتا بەپێی یاسا سزاکان دەسەپێنێت. دەوڵەتانی عەرەبی کە ئیدارەی ترامپ هۆشداری دا کە مامەڵە لەگەڵ دیمەشق نەکەن، ئێستا جارێکی تر پاڵ بەو داوایە دەدەن”.
‘ئیدارەی بایدن گوێ لە داواکارییەکانی عەرەب بۆ سوریا دەگرن’
دەیڤد لێش، پسپۆڕی سوریا لە زانکۆی ترینیتی لە تەکساس بە ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرزی وت: “هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە جیهانی عەرەبی هانی واشنتۆن دەدەن بۆ هەڵگرتنی گەمارۆکانی سەر دیمەشق و ڕێگە بە عەرەبەکان بدەن کە جارێکی تر مامەڵە لەگەڵ سوریادا بکەن. تا ڕادەیەک پێدەچێت ئیدارەی بایدن گوێ بگرێت”.
‘ئوردن پێشەنگی گۆڕانەکانی سەر سوریا دەکات لەیانە سیاسەتی عەرەبەکانەوە’
بە ئاماژەدان بەوەی کە ئەمە نیشانەی وەرچەرخانە لە یەکەم ساڵەکانی شەڕەوە، کاتێک سوریا لە کۆمکاری عەرەبی دەرکرا و دەوڵەتەکانی وەک سعودییە و ئیمارات و ئوردن پشتیوانیان لە ڕێکخراوە (جیهادییەکان) کرد کە دژی ئەسەد شەڕ دەکەن. ڕۆژهەڵات و باکوری ڕۆژهەڵاتیش لەلایەن ئەو هێزە کوردیەکانەوە بە پێشەنگایەتی ئەمریکا بەڕێوەدەبرێن.
هەروەها وتی: “ئوردنی دراوسێی سوریا لە باشور پێشەنگایەتی گۆڕینی سیاسەتی عەرەبی دەکات، لەگەڵ کێشەی ئابووری و شڵەژاوی پەیوەندی لەگەڵ دراوسێی دەوڵەمەندی کەنداوی سعودییە. عەممان کە وادەرکەوت ڕەزامەندی ئەمریکای وەرگرتبێت کاتێک مانگی ڕابردوو سنووری سوریا و ئوردن بەتەواوی بۆ بازرگانی کراوەتەوە، هێزی پشتی ڕێککەوتنەکە بوو بۆ هەناردەکردنی غازی میسر بۆ لوبنان لە ڕێگەی سوریاوە”.
وەزیری پێشووی ئوردن و شیکەرەوەی سیاسی، سەمیح المیتە، بە کەناڵی هەواڵی دەوڵەتی مەملەکای ئوردنی وت: “کاتێک ئوردن لەم ڕێژەیە بەربەستەکان دەشکێنێت و پەیوەندیەکان دەگێرێتەوە، ئەوا وڵاتانی دیکە دەبن بە شوێنپێی”. سەدان بارهەڵگر کە کەلوپەلی نێوان ئەوروپا و تورکیا و کەنداویان هەڵگرتبوو، جارێک لە دەروازەی سنووری سوریا و ئوردندا کۆکرانەوە. ژیانەوەی بازرگانی بۆ ئوردن و سوریا دەبێت، ئابووریەکەی لە قەیرانێکی قوڵدایە، هەروەها یارمەتی لوبنان دەدات، کە یەکێک لە گەورەترین قەیرانە ئابوورییەکانی مێژووی هاوچەرخی تێدەپەڕێنێت”.
جێفری: کەس پێشبینی سزاکانی ئەمریکا ناکات
جیم جێفری نوێنەری تایبەتی ئەمریکا بۆ سوریا بە ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرزی وت: “من بە تەواوی دڵنیام لەوەی کە ئەردەنییەکان پێیان وایە ئەمریکا سزا ناسەپێنێت”. لە ناو میدیاکان و دۆستانی هەرێمدا زۆر بە شێوەیەکی زۆر گەورە باس لەوە دەکرێت کە ئەمریکا چیتر بە شێوەیەکی شەڕانگێزانە ئەسەد لە ژێر یاسای قەیسەری یان هەر شتێکی دیکە پیرۆز ناکات”.
هەروەها هاتووە:”ئەم میزاجە لە کۆبوونەوەی گشتی مانگی رابردووی نەتەوە یەکگرتوەکان ڕەنگیدایەوە، کە وەزیرانی دەرەوەی میسر و سوریا بۆ یەکەم جار لە ماوەی 10 ساڵدا کۆبوونەوە”.
حەسەن عەباس، باڵیۆزی سوریا لە ئیمارات ڕایگەیاند، کە سەرەڕای هەوڵدان بۆ ‘ڕووخاندنی ڕژێم’، ئیمارات بانگهێشتی سووریای کردووە بۆ ئێکسپۆی 2020.
لاندیس: سعودیە لە ئەمریکاوە بەدوای ڕووناکی سەوزدا دەگەڕێت
لە کاتێکدا زۆرێک لە هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە پەیوەندی نوێ لەگەڵ دیمەشق دەبەستن، سعودییە کە قورسی ناوچەکەیە، هێشتا دوودڵ دیارە. جۆشوا لاندیس پسپۆڕی سوریا لە زانکۆی ئۆکلاهۆما وتی “گەورەترین هەوڵ ئەوەیە کە سعودیە و سوریا بخرێنە ناو جۆرێک لە سازان و پێم وایە سعودیەکان تەنیا چاوەڕێی ئەمریکان”.
